Cykl „Treny” Spotkanie 2 Notatki Cornella o Trenie IX

Autor

Jan Kochanowski

Podmiot liryczny

Poeta- filozof, renesansowy myśliciel, zwolennik filozofii stoickiej

Adresat liryczny

Mądrość – w rozumieniu stoików; w utworze upersonifikowana

Sytuacja liryczna

Dotknięty niewyobrażalnym cierpieniem poeta nie widzi już sensu zaleceń stoików. Rozpatruje wartość Mądrości, o którą całe dotychczasowe życie zabiegał. Przywołuje jej zalety, ale poddaje je w wątpliwość. Puentuje, że Mądrość nie uchroniła go przed rozpaczą.

O czym mówi podmiot?

Utwór rozpoczyna apostrofa do Mądrości. Zdaniem poety mądrość jest jedną z najważniejszych wartości w życiu. Aby ją posiąść, byłby w stanie wydać drogie pieniądze, bo jeśli rację mają stoicy, to potrafi ona być pocieszycielką w najtrudniejszych chwilach w życiu. Odmienia los, prawie zamieniając człowieka w anioła. Wszystkie ludzkie sprawy ma za nieistotne, w szczęściu i nieszczęściu dostarcza spokojnych myśli, nie boi się śmierci, docenia wartości wewnętrzne człowieka, umie go trafnie ocenić. To wszystko możliwe jest do osiągnięcia, jeżeli człowiek zechce słuchać jej napomnień. Poeta uznaje siebie za nieszczęśliwego człowieka, bo całe życie starał się zdobyć tak rozumianą mądrość i tuż przed osiągnięciem celu, przeżywa kryzys światopoglądowy. Mądrość nie uchroniła go przed rozpaczą. Czuje się zdruzgotany, a wszystko, co osiągnął, wydaje się bezużyteczne.  Jego dążenie do nabywania mądrości było tylko pobieżne. Został strącony z ostatnich stopni, upodabniając się w ten sposób do ludzi, którzy nigdy jej nie szukali, a zatem nie tracili lat na pogłębianie wiedzy.

Jak mówi?

Tekstem stychicznym, sylabicznym, trzynastozgłoskowym ze średniówką po siódmej sylabie (7+5). Rytm wzorowy jest zachowany dokładnie w połowie wersów, tzn. w 10. Ma to znaczny wpływ na zaburzenie spokoju intonacji.

apostrofa do Mądrości

Nakreśla tematykę liryku, czyni z Mądrości bohaterkę utworu.

personifikacja

Zapisanie słowa Mądrość wielką literą, kierowanie do niej wyznania lirycznego sprawiają, że nabiera ona cech ludzkich. Sposób opisywania jej działań świadczy o kreowaniu jej na opiekunkę, pocieszycielkę, przewodniczkę człowieka.

hiperbola

Wyolbrzymienie wartości Mądrości podkreśla metafora wspinania się po stopniach dla jej osiągnięcia. Ona siedzi gdzieś na szczycie wszystkich wartości.

filozoficzny

Filozofia ludzi renesansu sięgała do antycznych korzeni. Za swoich mistrzów Kochanowski uznawał stoików: Cycerona, Horacego, Senekę, którzy głosili doktrynę stoicką (zachowanie umiaru we wszystkim, cnotę mądrości, osiąganie wewnętrznego spokoju). To oni są tymi, którzy  jeśli prawdziwie mienią a którzy, jak się okazuje, nie mają racji.

historycznoliteracki

Czołowy polski przedstawiciel humanizmu zrywa zatem z podstawowym przesłaniem epoki, której jest najwybitniejszym przykładem. Nauka i zdobywanie wiedzy jest niczym w porównaniu ze śmiercią. Wiedzy o należytym zachowaniu podczas opłakiwania córki nie da się zdobyć z żadnych podręczników, odczuwany ból nie podlega definicji. Kochanowski czuje wielki żal do losu, buntuje się przeciwko dotychczas poznanym wartościom wiedzy.

biograficzny

Kochanowski poszukiwaniu mądrości i studiom poświęcił wiele lat. Jako czternastolatek zaczął studia na Akademii Krakowskiej, później studiował w Królewcu i Padwie, zwiedził Europę, kontaktując się z najwybitniejszymi myślicielami swojej epoki.