Jak napisać dobre wypracowanie maturalne? Najczęstsze błędy, praktyczne wskazówki

Drogi Młody Człowieku, Uczniu, Uczennico,

dziś piszę specjalnie dla Ciebie. Artykuł jest efektem przemyśleń po kolejnej sesji sprawdzania matur.

Ach, to wypracowanie! Zmora uczniów. U większości wzbudza panikę, pomimo że w różnych formach mają z nim do czynienia od szkoły podstawowej.

Też tak masz?

Na wszelki wypadek przećwiczmy to jeszcze raz. Dzięki temu podczas najbardziej stresujących klasówek i egzaminów swobodniej podejdziesz do tego rodzaju pracy pisemnej. Może nawet zachwycisz egzaminatora spójnością wypowiedzi, ciekawą argumentacją i odważną tezą, którą będziesz umiał obronić.

To jak? Bierzemy byka za rogi?

Rozłożymy schemat wypracowania na części pierwsze i uczulę Cię na najczęstsze błędy. Dam też kilka rad, jak napisać wypowiedź argumentacyjną sprawnie i poprawnie.

Czym jest wypracowanie z języka polskiego?

Wypracowanie to forma pisemnej wypowiedzi. Przybiera różne formy: rozprawki, przemówienia, artykułu, felietonu, eseju. Powinno ono spełniać konkretne warunki: 

• Przedstawia logiczny i przekonujący tok rozumowania w odniesieniu do podanego problemu.
• Zawiera Twoje stanowisko względem tematu.
• Wyjaśnia to stanowisko celnymi argumentami.
• Odnosi się do lektury obowiązkowej i innego utworu literackiego.
• Odwołuje się do dwóch kontekstów (historycznego, historycznoliterackiego, teoretycznoliterackiego, biograficznego, filozoficznego, literackiego, kulturowego lub społecznego).
• Kończy się celnym podsumowaniem.

Ostatnie zadanie matury pisemnej, czyli wypracowanie maturalne, to duży sprawdzian umiejętności formułowania wypowiedzi argumentacyjnej.

Sprawdzi się też w przyszłości, kiedy będziesz musiał przedstawić swoje racje, więc to niekoniecznie Wasze ostatnie spotkanie. Dlatego warto znać jej schemat.

Tymczasem jednak to, co napiszesz, ma pokazać egzaminatorom Twoją wiedzę zgromadzoną w ciągu ostatnich lat nauki. A także to, że potrafisz logicznie myśleć, łączyć wątki oraz bronić swojego zdania.

Jak się zabrać do pisania wypracowania? 

Pusta kartka paraliżuje😊 Presja egzaminu także robi swoje. Do tego często dochodzą trudności z logicznym budowaniem wypowiedzi czy brak wiedzy na dany temat. Powodami paraliżu mogą być także:

• Brak zrozumienia istoty zadania, czyli co dokładnie masz zrobić. Na szczęście to jest dokładnie napisane w arkuszu egzaminacyjnym. Poszukaj tam sformułowań takich jak: „rozważ problem”, „uzasadnij”, „przedstaw argumenty”. 
• Niezrozumienie zagadnienia (jeden z najczęstszych błędów), z którego wynika kłopot z postawieniem odpowiedniej tezy i budowaniem właściwej argumentacji na określony temat. 

Wszystkie te trudności można pokonać wcześniejszymi przygotowaniami. Nie bez powodu mówi się, że praktyka czyni mistrza😊 

Pisz więc, analizuj próbne tematy, czytaj, powtarzaj materiał, interesuj się kulturą i sztuką. To będzie Twoja baza wiedzy, którą wykorzystasz w odpowiednim momencie.

Pokonaj niemoc twórczą na egzaminie – praktyczne wskazówki

Podczas egzaminu niestety nie zmienisz otoczenia. Na zrobienie sobie przerwy też nie ma szans 😊 O przedyskutowaniu tematu z kimś innym, nawet nie myśl, wiesz, czym to grozi. Zamiast tego:

• Zadbaj o siebie dzień wcześniej: wyśpij się, idź na spacer, porozmawiaj z kimś, kto poprawia Ci humor, zjedz wartościowe posiłki i dobrze się nawodnij.
• Podczas egzaminu zacznij od burzy mózgu w brudnopisie i wypisz wszystko, co kojarzy Ci się z tematem. Szukaj powiązań, wynotuj lektury, a potem uporządkuj te notatki.
• Zacznij od łatwiejszych akapitów, rozpisz się tam, gdzie wiesz, o czym pisać. Nie bój się tematu.  Zastanów się, jak ciekawie do niego podejść, szukaj rozwiązań. Zadawaj sobie pytania. Czasem zwykłe: dlaczego? po co? co to znaczy? mogą naprowadzić Cię na właściwy tor.

Poprawna struktura wypracowania – czyli z jakich elementów zbudować rozprawkę

W wypracowaniu ważna jest odpowiednia kolejność i schemat działania. Skupmy się więc teraz na tym, jakie elementy tworzą wypracowanie i jak je budować poprawnie. W wielkim skrócie: wypracowanie składa się z trzech głównych części: wstępu, rozwinięcia i zakończenia. 

Wstęp 

We wstępie prezentujesz swój punkt widzenia. Najpierw jednak musisz wprowadzić czytającego w temat, zarysować sytuację, przyciągnąć jego uwagę, przedstawić, co masz na myśli. To jest czas na Twoje zdanie, Twoją tezę lub hipotezę.

Jeśli dobrze przemyślałeś problem i przygotowałeś sobie bazę (argumenty, lektury), to w tym momencie już wiesz, jak do tego sprytnie nawiązać. Mój sposób na wstęp to strategia trzech kroków:

1. Wprowadzenie w temat.
2. Wskazanie konkretnego problemu.
3. Sformułowanie tezy lub kluczowego pytania.

W dalszej części pracy bronisz tej tezy lub odpowiadasz na pytanie.

Rozwinięcie tematu i merytoryczna argumentacja 

W tej części wypracowania odwołujesz się do lektury obowiązkowej i innego utworu literackiego, podajesz też kontekst. Uważaj na cytaty – jeśli nie jesteś pewien, jak dokładnie brzmi, lepiej go nie dodawaj. Błąd w cytacie może skutkować utratą punktu.

Każdy argument to oddzielny akapit. Ważne, żeby cała wypowiedź była spójna i logicznie poukładana, dlatego przemyśl kolejność podawanych informacji. Nie pisz streszczenia, wystarczy, że przywołasz przekonujący dowód i skomentujesz go jasno i zwięźle. Taki akapit argumentacyjny powinien składać się z trzech części: 

1. Zdania otwierającego wprowadzającego argument.
2. Rozwinięcie myśli, zawierające dowody i przykłady z lektur i opatrzone komentarzem, dlaczego te właśnie przykłady potwierdzają przywołany argument. Staraj się pogłębić analizę: odpowiadaj na pytania. Dlaczego tak właśnie postąpił bohater? Jakie wartości mu przyświecały? Co z tego wynika? W tym akapicie możesz także wprowadzić kontekst, jeśli jest krótki i dobrze tłumaczy Twój sposób rozumowania. Możesz też poświęcić mu kolejny akapit, jeśli chcesz napisać więcej, szczególnie kiedy jest to kontekst literacki lub filmowy.
3. Krótkie zdanie zamykające z wnioskiem – takie uporządkowanie myśli. 

Dąż do tego, żeby sprawdzający pracę widział, że rozumiesz, o czym piszesz, znasz lektury i umiesz je właściwie zastosować. 

Na zakończenie zbierz wnioski, które bronią Twojej tezy

Zakończenie powinno podsumować całość wypowiedzi. To esencja wcześniejszych myśli i przytoczonych dowodów. Czas na wniosek, refleksję, którą możesz przekazać czytelnikowi. Twoja praca miała cel – główną myśl – i teraz powinieneś ją wyrazić. Nie wprowadzaj nowych informacji w tym miejscu. 

Czego należy unikać w wypracowaniu?

Najważniejsze!

Unikaj pisania o lekturach, których nie znasz. To bardzo niebezpieczna praktyka. Łatwo popaść w dwie pułapki.

❗ Po pierwsze Twoje odwołanie może zawierać błędy rzeczowe, a nawet kardynalne. Błędy rzeczowe spowodują znaczne obniżenie punktacji (za każdy błąd rzeczowy egzaminator odejmuje jeden punkt), a błędy kardynalne sprawią, że za całą pracę zostanie przyznane 0 punktów.

Duża liczba błędów rzeczowych może doprowadzić do tego, że za całe wypracowanie otrzymasz tylko jeden punkt. Stanie się tak w sytuacji, kiedy liczba błędów rzeczowych będzie równa lub wyższa od przyznanej w kategorii Kompetencje literackie i kulturowe liczby punktów. Na przykład za KLiK otrzymałeś 5 punktów, a popełniłeś 6 błędów rzeczowych. W takiej sytuacji egzaminator pozostawi tylko punkt zdobyty za spełnienie wymagań formalnych, a we wszystkich innych kategoriach przyzna 0 punktów.

❗ Po drugie: pisanie o lekturach, których się nie zna, jest najczęściej ogólnikowe i sprowadza się do streszczenia fabuły utworu. Dlaczego to niebezpieczne? Dlatego że streszczenie nie jest funkcjonalnym odwołaniem do utworu. W takim wypadku możesz otrzymać zero punktów za całe wypracowanie, ponieważ nie spełniasz wymagania formalnego: praca zawierająca wyłącznie streszczenia nie jest wypowiedzią argumentacyjną.

Wystrzegaj się też

Staraj się nie pisać zbyt rozbudowanych akapitów, czyli zbitej ściany słów. Nie rób tego czytelnikowi. Zauważ, że Tobie też lepiej czyta się tekst, który jest przejrzysty i podzielony na części. Zapewne nie lubisz też długich zdań, które musisz czytać kilkakrotnie, żeby zrozumieć ich sens. Poza tym w takim zdaniu łatwo o błędy i brak logiki. 

Unikaj powtórzeń zwrotów i myśli, pokaż swój bogaty zasób słownictwa. Zrezygnuj z banałów, które mogą sugerować lanie wody. Liczy się konkret. 

Zrezygnuj z potocznego języka i nadużywania wykrzykników. Pamiętaj, że to praca egzaminacyjna, nie rozmowa ze znajomym. Pokaż swoją wiedzę, ale też opanowanie w argumentowaniu słuszności swojej tezy. Pilnuj też logicznej struktury wypracowania. 

Na koniec zostawiam oczywistość: unikaj błędów gramatycznych, ortograficznych i interpunkcyjnych. Poprawność językowa i stylistyczna świadczy o Twoich umiejętnościach. 

Wiesz już, jak należy napisać wypracowanie?

Mam nadzieję, że ten artykuł był pomocny i nakreślił podstawy, jak poprawnie napisać wypracowanie. Jeśli to dla Ciebie za mało, chcesz rozwijać te umiejętności i potrzebujesz więcej konkretnych rad, znajdziesz je w moich materiałach „Jasno i prosto. Twój poradnik pisania wypracowań” z praktycznymi wskazówkami oraz ćwiczeniami. 

Zobacz, co jeszcze przygotowałam dla Ciebie

Jeżeli szukasz czegoś ambitniejszego, chcesz dobrze zrozumieć kryteria oceniania wypracowania na egzaminie maturalnym, poćwiczyć każdy etap pisania, zapraszam do poradników: Twój klucz do sukcesu. Kompletny przewodnik po wypracowaniach maturalnych w trzech częściach.

Przygotowałam także poradnik: Jak odwoływać się do „Lalki” w wypracowaniach maturalnych?, w którym pokazuję, jak w praktyce powinno wyglądać dobre odwołanie do lektury. W poradniku znajdziesz trzy poziomy odwołań:

Bezpieczne minimum – idealne dla uczniów, którzy chcą uzyskać pewność, że zdadzą egzamin. Ten poziom zawiera kluczowe informacje o postaciach, głównych wątkach i najważniejszych motywach Lalki, które są wystarczające do napisania solidnej pracy maturalnej.

Odwołania zadowalające – przeznaczone dla tych, którzy chcą osiągnąć więcej niż podstawowy wynik. Ten poziom wprowadza bardziej rozbudowane analizy, uwzględniając kontekst społeczno-polityczny, a także wskazując ważniejsze elementy interpretacyjne, które mogą znacząco podnieść ocenę.

Odwołania wieloaspektowe, pogłębione – dla ambitnych uczniów, którzy mierzą w najwyższe oceny. Na tym poziomie znajdziesz zaawansowane analizy postaci, motywów oraz szczegółowe omówienia kontekstów literackich, społecznych i historycznych, co pozwoli na wyróżnienie się na maturze z głęboką i wszechstronną wiedzą.

Inne moje opracowania znajdziesz w zakładce: Moje produkty na Naffy.io

Zostaw komentarz

Oceń, proszę, ten artykuł. Zostaw swoją opinię w komentarzu. 🤔

Jeśli chcesz mi pomóc w utrzymaniu bloga, przejrzyj reklamy😉.