Tren VIII – notatka Cornella

Autor

Jan Kochanowski

Podmiot liryczny

Zrozpaczony ojciec

Adresat liryczny

Urszulka

Sytuacja liryczna

Liryk wykorzystuje retrospekcję, czyli wspomnienie, patrzenie wstecz. Ojciec przypomina sobie, jak wyglądał dom, w którym było dziecko i uświadamia sobie, jak cicho i pusto jest teraz.

O czym mówi podmiot?

W domu po śmierci dziecka zrobiło się smutno i cicho, panuje pustka, mimo że jest wielu domowników. Za życia dziewczynki dom tętnił życiem. Tren kończy wyznanie, jak bardzo cierpią rodzice.

Jak mówi?

Analizowany wiersz ma budowę stychiczną, sylabiczną, trzynastozgłoskową ze średniówką po siódmej sylabie (wyjątki to wersy 3, 9, 12). Kochanowski skonstruował rymy żeńskie, dokładne, gramatyczne, sąsiadujące, a czasem nawet głębokie, np.: 
śpiewała – biegała czy obłapiając – zabawiając.
Dzięki nim udało mu się ukazać radość i nastrój beztroski, jakie dominowały w domu Kochanowskich za życia ich córeczki.

apostrofa

Utwór zaczyna apostrofa do Urszulki, która sprawia wrażenie, że w mówiącym narastają ból i  pretensje do córki, że odeszła: 
Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim,
Moja droga Orszulo, tym zniknienim swoim.

antyteza i kontrast

Pełno nas, a jakoby nikogo nie było:
Choć dom jest nadal zamieszkały przez pozostałych członków rodziny Kochanowskich i służbę, poecie wydaje się, że nie ma w nim nikogo. Przytoczona antyteza wprowadza w atmosferę pustki w domu i zapewne w sercu mówiącego. Obraz domu przed śmiercią dziecka i po niej został przestawiony na zasadzie kontrastu.

retrospekcje, celowe powtórzenia

Dzięki zastosowaniu wspomnień poeta ujawnia, jak wyglądało życie czarnoleskiego dworku, kiedy ożywiały je śmiech i szczebiot dziecinki:
Tyś za wszytki mówiła, za wszytki śpiewała,
Wszytkiś w domu kąciki zawżdy pobiegała.[…]
To tego, to owego wdzięcznie obłapiając
I onym swym uciesznym śmiechem zabawiając

Urszulka była dzieckiem ruchliwym, radosnym, niezwykle uroczym. W domu było jej pełno, co podkreśla powtórzenie wszytki. W najsmutniejszych rodzinnych momentach uśmiech czy dźwięk głosu córeczki był dla rodziców oznaką, że mają dla kogo żyć, że ktoś potrzebuje ich siły, ich opieki:
Nie dopuściłaś nigdy matce sie frasować
Ani ojcu myśleniem zbytnim głowy psować,

anafora

Otaczająca rzeczywistość nie daje za wygraną, rozpędza wspomnienia świadomość pustki i ciszy w domu po śmierci dziecka. Poeta wyznaje: 
Nie masz zabawki, nie masz rośmiać sie nikomu.
Powtarzający się na początku każdego ze zdań współrzędnych zaprzeczony czasownik podkreśla bezsilność wobec przeżywanej traumy. Tren ukazuje prawdy psychologiczne o przeżywaniu żałoby.

kulturowy – malarski

Jan Matejko głęboko poruszony tragedią renesansowego poety namalował w 1862 r. Obraz Kochanowski nad zwłokami Urszulki, na którym oddał głęboką rozpacz ojca. Niestety, oryginał się nie zachował. Obraz znamy z akwarelowego szkicu i fotografii gotowego dzieła.