Pudełko z lekturą – „Treny” Jana Kochanowskiego – cykl spotkań dla szkoły podstawowej
Oddaję dziś w Państwa ręce cykl spotkań on-line dla szkoły podstawowej poświęcony analizie „Trenów” Jana Kochanowskiego. Wszystkich Czytelników zapraszam również na Classroom Google, gdzie te materiały czekają gotowe do pracy. Linki do poszczególnych spotkań oraz kod dostępu znajdziecie Państwo na dole strony. Byłoby mi niezmiernie miło, gdybyście zechcieli dołączyć do tej platformy. Moglibyśmy tam merytorycznie dyskutować nad udoskonaleniem pomysłu.
Oczywiście, będę się również bardzo cieszyła z komentarzy na blogu i w grupach dla polonistów. Wybaczcie mi, że tak się o nie upominam. Od dawna z nikim nie pogadałam na temat uczenia. Zwyczajnie tęsknię. 😉
Pomysł opiera się na założeniu, że uczniowie przygotowują pudełko z lekturą, w który gromadzą materiały, aby je móc wykorzystać w dalszej edukacji. Postawiłam na wizualizacje metafor i obrazów poetyckich, bo z doświadczenia wiem, że uczniowie chętnie chwalą się swoją kreatywnością. Z drugiej strony zadbałam, by każdy omawiany utwór opatrzyć rzeczowymi informacjami. Zapraszam do lektury. 😍
Gdzieś mi się podziała? – Wstęp do „Trenów” Jana Kochanowskiego – spotkanie 1
Drogi Uczniu/ Droga Uczennico,
witam Cię bardzo serdecznie i życzę miłego dnia.
Przed nami spotkania dotyczące arcydzieła polskiej liryki żałobnej – „Trenów” Jana Kochanowskiego. To dzieło niezwykłe i wciąż aktualne. Mimo że napisane w XVI wieku, nadal trafnie oddaje uczucia rodziców po stracie dziecka, więcej: uczucia niejednego człowieka po śmierci najbliższych. Tę aktualność zawdzięczają „Treny” prawdzie psychologicznej o przeżywaniu żałoby. Ale „Treny” to nie tylko odczucia ojca, to także poetycki pomnik jego wdzięcznej córeczki. Czytelnik niejednokrotnie widzi oczami wyobraźni to maleńkie „żywe srebro”. Utwory Jana z Czarnolasu można też nazwać przygodami człowieka myślącego. Poecie – filozofowi zawalił się świat, wszystkie przekonania, które dotąd żywił, legły w gruzach. Aby podnieść się z żałoby, musi odbudować światopogląd.
„Treny” to tak ważne dzieło naszej narodowej literatury, że zawędrowało nie tylko do programów nauczania w szkole podstawowej, ale też średniej. Dlatego warto wiadomości, które teraz zdobędziesz zapamiętać, przechować. Proponuję, aby zrobić „pudełko z lekturą” Co to takiego? Zwykle pudełko na przykład po butach. Wkładamy do niego to wszystko, co nam się kojarzy z lekturą: notatki, rysunki, plastelinowego smoka itp – Wasza kreatywność będzie na pewno ogromna! Przechowujemy je aż do matury. Albo jeszcze dłużej – dla przyszłych pokoleń. Pamiętać jednak trzeba, że to pudełko to nie śmietnik tylko poważna pomoc naukowa, która pozwoli przypomnieć sobie szczegóły lektury nawet po dłuższym czasie. Działa na zasadzie haków pamięciowych :). Jak wykonać „pudełko z lekturą”?
1. Na wierzchu zrób stronę tytułową. Umieść na niej napis Pudełko z lekturą. Jan Kochanowski. „Treny”. Postaraj się ją ozdobić motywami pasującymi do tematu utworów.
2. Na zewnętrznej bocznej ścianie zamieść informacje o cyklu Jana Kochanowskiego, a na drugiej o trenie jako gatunku literackim.
3. Na wewnętrznej stronie wieczka przyklej notatkę o Janie Kochanowskim, a z boku o genezie „Trenów”.
Pudełko przygotowane. Pozostaje je ewentualnie jeszcze ozdobić.
Do wnętrza wkładaj samodzielnie przygotowane materiały z naszych spotkań. Możesz też wzbogacić je otrzymanymi materiałami.
Życzę wspaniałego efektu i dobrej zabawy.
A teraz przejdźmy do bieżącej pracy.
Nasze dzisiejsze spotkanie ma Cię wprowadzić w świat szesnastowiecznej rodziny Jana Kochanowskiego. Spróbujemy sobie wyobrazić, jak żyli bliscy poety po tragicznym wydarzeniu… Pomoże nam w tym fragment powieści Janiny Porazińskiej „Kto mi dał skrzydła” opowiadającej pięknym, przystępnym językiem o życiu Mistrza z Czarnolasu. Zacznijmy więc od wyobrażenia sobie tego, co przeczytamy. Przeczytaj tekst Gdzieś mi się podziała?
Kiedy skończysz czytać, zamknij na chwilę oczy i zobacz Jana Kochanowskiego, jego żonę, córki i spróbuj wyobrazić sobie, co przeżywają.
Może zechcesz swoje wyobrażenie narysować, opisać? Wyślij zdjęcie swojej pracy nauczycielowi i koniecznie włóż rysunek czy opis do pudełka.
Przyjrzyj się uważnie kopii obrazu Jana Matejki „Kochanowski nad zwłokami Urszulki”. Zredaguj opis przeżyć wewnętrznych bohatera obrazu – Jana Kochanowskiego. Używaj słownictwa właściwego tej formie wypowiedzi. Możesz skorzystać z sugestii w pliku Słownictwo – opis przeżyć wewnętrznych. To jest zadanie. Wypowiedź wyślij nauczycielowi do sprawdzenia. A po ewentualnej korekcie włóż do pudełka.
Powodzenia. Trzymam kciuki.
Co jest tematem „Trenu I” Jana Kochanowskiego? – spotkanie 2
Dzień dobry,
życzę owocnej nauki i dobrego zdrowia.
Na dziś zaplanowałam spotkanie z „Trenem I” Jana Kochanowskiego. Spróbujemy go wspólnie zrozumieć i zanalizować. Znajdzie się też coś na pobudzenie Waszej kreatywności.
1. Posłuchaj recytacji utworu. Jednocześnie śledź tekst oczami. Aby to zrobić otwórz podaną stronę www.wolnelektury.pl dwukrotnie. Raz na tekście, raz na recytacji. Link do utworu znajdziesz poniżej.
2. Teraz uważnie samodzielnie przeczytaj utwór. Sprawdzaj znaczenie niezrozumiałych wyrazów.
3. Niestety, lektura „Trenów” nie jest łatwa. Współczesny czytelnik musi się zmierzyć z dwoma problemami: zrozumieć staropolski język i odczuć całe bogactwo myśli i uczuć w wierszach wyrażone. W związku z tym stoi przed nami nie lada wyzwaniem. Sądzę jednak, że wspólnymi siłami sobie z nim poradzimy. Do dzieła!
Parafraza
Aby poradzić sobie z trudnym staropolskim językiem, można dokonywać parafrazy tekstu na współczesną polszczyznę. Parafraza to swobodna przeróbka dzieła, która zachowuje jego sens. Podczas pracy korzystać będziemy z tekstu z przypisami, w których wyjaśnione są niezrozumiałe wyrazy i wyrażenia. Pracować będziemy w dokumencie Google „Tren I”. Znajdziesz tam utwór Jana Kochanowskiego rozpisany na zdania, bez zachowania układu wersyfikacyjnego oryginału. Właśnie te zdania będziemy tłumaczyć na współczesną polszczyznę.
Mam nadzieję, że teraz utwór stał się jaśniejszy.
4. W pierwszym, bardzo rozbudowanym zdaniu tekstu Jan Kochanowski prosi o pomoc. Jak myślisz, z czego wynika taka potrzeba? Kogo wzywa? Jak nazywa się środek stylistyczny, którym poeta zwraca się do adresata? Zanotuj swoje odpowiedzi.
5. Jan Kochanowski posłużył się w „Trenie I” metaforą smoka. Jak go sobie wyobrażasz? Narysuj scenę ze smokiem lub wykonaj smoka z plasteliny. Schowaj pracę do pudełka. (Ja swojego smoka stworzyłam z najważniejszych wyrazów dotyczących „Trenu I” . Jeśli chcesz go obejrzeć kliknij link Tren I -WordArt.com)
6. Jak myślisz, co metafora smoka i słowiczka ma wspólnego ze śmiercią Urszulki? Kim jest smok, a kim słowiczek?
7. W dalszej części utworu mamy poważną refleksję filozoficzną. Starożytni filozofowie – stoicy – zalecali, aby w życiu przyjmować bardzo zrównoważoną postawę. Nie popadać w euforię (nadmierną radość), kiedy spotyka nas coś szczęśliwego, ale i nie rozpaczać, kiedy dotknie nas zły los. Przed śmiercią Urszulki Jan Kochanowski przyznawał stoikom rację. W pieśniach znajdziemy zalecenia, aby przygotować swój rozum tak, by umiał znosić spokojnie i radość, i smutek. Trauma po śmierci ukochanej dzieciny okazała się jednak tak duża, że sam nie umiał przestać rozpaczać. Nie potrafił już słuchać pocieszeń, że nie warto płakać. Buntował się przeciw temu i dowodził, że wszystko jest na świecie marne, nic nie ma żadnej wartości, a człowiek ciągle błądzi bez celu.
Utwór kończy stwierdzenie, że poeta sam już nie wie, czy łatwiej otwarcie rozpaczać, czy z samym sobą walczyć i próbować ukryć uczucia.
Te rozważania wprowadzają w cykl czarnoleskiego mistrza wątek filozoficzny, który będzie później rozwijany.
8. Czy już potrafisz odpowiedzieć na pytanie tematu: Co jest tematem „Trenów”? Na pewno. Jasne: opłakiwanie zmarłej córeczki i rozważania filozoficzne nad sensem życia i prawem człowieka do wyrażania uczuć.
9. Podsumowanie rozważań nad dziś omawianym utworem (i jeszcze trochę informacji) znajdziesz w pliku Tren I notatka Cornella.
Dziękuję za spotkanie. Powodzenia.
Co ogrodnik może mieć wspólnego ze śmiercią? – analiza „Trenu V” – spotkanie 3
Witam Cię serdecznie,
mam nadzieję, że jesteś w dobrej kondycji. Życzę Ci miłego dnia.
- Dziś spróbujemy poszukać odpowiedzi na pytanie: Co ogrodnik może mieć wspólnego ze śmiercią? Masz może jakieś pomysły? Napisz w edytowalnym dokumencie pod tytułem Co ogrodnik może mieć wspólnego ze śmiercią? i przeczytaj sugestie swoich kolegów i koleżanek.
Mnie się zdaje, że całkiem dużo… Rusz głową! - A teraz spójrzmy, jak sprawę widział Jan Kochanowski. Posłuchaj „Trenu V” i jednocześnie śledź tekst oczami.
- Ponownie przeczytaj utwór, tym razem wyjaśniając niezrozumiałe wyrazy.
- Zróbmy parafrazę na współczesny język. Tak jak poprzednio tłumaczymy zdaniami bez podziału wersyfikacyjnego. Pracujemy w dokumencie Parafraza „Trenu V”.
- Wyobraź sobie opisaną w trenie sytuację. Narysuj ogrodnika i oliwkę. Rozszyfruj metafory ogrodnika i oliwki. Dodaj do rysunku tytuł, z którego będzie wynikało, że praca dotyczy „Trenu V”. Zachowaj go w „pudełku z lekturą”.
Już na pewno umiesz odpowiedzieć na pytanie tematu. Masz rację. Ogrodnik jest personifikacją (uosobieniem) śmierci, a Urszulkę wyobraził sobie poeta jako małą, bezbronną odnóżkę drzewa oliwnego.
- W ramach podsumowania zapoznaj się z notatką Cornella za temat „Trenu V” i obejrzyj moją chmurę wyrazów.
Serdecznie dziękuję za spotkanie.
Ojcowska rozpacz – analiza „Trenu VII” Jana Kochanowskiego spotkanie 4
Dzień dobry! Miłego dnia!
Pochylimy się dzisiaj nad „Trenem VII” – jednym z najbardziej znanych utworów cyklu funeralnego Jana Kochanowskiego, wierszem niezwykle wzruszającym, takim, który można głęboko przeżyć.
1. Najpierw uruchom swboją wyobraźnię. Wsłuchaj się w muzykę żałobną Witolda Lutosławskiego i wyobraź sobie następującą sytuację: Jest kilka miesięcy po pogrzebie bardzo kochanego przez Ciebie domownika. Mimo to nie możesz przestać myśleć o zmarłym. Bardzo tęsknisz. Zbliżają się święta. W domu wielkie porządki. Wśród ubrań rozwieszonych do suszenia znajdujesz ulubiony strój osoby, która odeszła. Chwilę się przyglądasz i odchodzisz. Porządkujesz biurko i znajdujesz przedmioty, które kiedyś do niej należały. Bierzesz do ręki, oglądasz…. a teraz zamknij oczy i pozwól pracować wyobraźni.
2. A teraz wysłuchaj „Trenu VII”. Postaraj się zobaczyć oczami wyobraźni przedstawioną w nim sytuację.
3. Uważnie przeczytaj wiersz, pamiętając o tłumaczeniu z przypisami. Wyodrębnij trzy obrazy poetyckie. Może je zechcesz namalować? Albo zrobić collage ze zdjęć, które znajdziesz na stronie pixabay z darmową grafiką? Do stworzenia kolażu możesz użyć programu fotoram.io.pl/ Swoje dzieło zachowaj w „pudełku z lekturą”.
4. Prawda, że wiersz robi wrażenie? Przyjrzyjmy się, w jaki sposób Jan Kochanowski osiągnął tak wzruszający efekt:
a) wiersz rozpoczyna się apostrofą (czyli bezpośrednim zwrotem do adresata). Kim jest ten adresat?
b) jak nazwiesz środek stylistyczny, w którym poeta zadaje pytanie, choć wie, że nikt mu na nie nie odpowie?, czemu służy takie pytanie?, nazwij wyrażone w nim uczucia.
c) jaki stan ducha podmiotu lirycznego komunikuje powtórzenie: „nie masz, nie masz nadzieje”?
d) jak myślisz, dlaczego poeta nie użył słów śmierć i trumna, tylko zastosował ich eufemistyczne omówienie, pisząc „sen żelazny, twardy, nieprzespany”, „w skrzynce zamkniona”?, czy , Twoim zdaniem, może to być wyraz wielkiego bólu i niemożności nazwania rzeczy po imieniu? Przypomnij sobie, że we wcześniej omawianych trenach pojawiały się metaforyczne obrazy śmierci.
e) do kogo skierowana jest druga apostrofa?, jakie plany wobec Urszulki mieli jej rodzice?, czego dla niej chcieli?, co mogli dla córki zrobić, kiedy dziewczynka umarła?
5. Na pierwszej lekcji omawialiśmy obraz Jana Matejki. Jaki widzisz związek obrazu z dziś omawianym utworem?
7. Mnie ten tren skłonił do zrobienia chmury wyrazów. Link do niej znajdziesz poniżej.
Serdecznie dziękuję za spotkanie.
Jak wyglądał dom państwa Kochanowskich za życia Urszulki i po jej śmierci? – Analiza „Trenu VIII” Jana Kochanowskiego – spotkanie 5
Dzień dobry, życzę wszystkiego dobrego.
Dziś poznasz ostatni z trenów, jakie przewidziano do omówienia w szkole podstawowej. Zbierzemy również wiadomości o wszystkich omówionych trenach.
„Tren VIII”, który dziś omówimy, to liryk, wyjątkowo mocno przemawiający do mojej wyobraźni. Dwa różne obrazy domu, dwa kontrastujące ze sobą nastroje, i odmienne efekty dźwiękowe sprawiają, że nie tylko widzę, ale słyszę i czuję te wizualizacje domu państwa Kochanowskich. Jeśli i Ty tak odczujesz, będę z nas dumna.
To do pracy.
1. Zaczynamy oczywiście od posłuchania i przeczytania utworu.
2. Pierwszy krok to wynotowanie wszystkich wersów opisujących dom, w którym żyła Urszulka.
3. Krok drugi to przełożenie tych wersów na współczesną polszczyznę.
4. Następnie wyszukaj i wypisz wersy opisujące dom po śmierci dziecka.
5. Przekształć je na język zrozumiały dla każdego współczesnego Polaka.
Swoje ustalenia wpisz do dokumentu Dom w Czarnolesie.
6. I znów proponuję zadanie artystyczne: narysuj, skonstruuj, wyklej lub w innej graficznej formie przedstaw dom w Czarnolesie ukazany w „Trenie VIII”. Uwzględnij oba obrazy poetyckie domu. Pamiętaj, aby zachować swoją pracę w „pudełku z lekturą”. (Ja i tym razem posłużyłam się sztuką słowa.)
7. Jeszcze chwilę warto poświęcić językowi poetyckiemu Jana Kochanowskiego. Aby to zrobić wykorzystaj aplikację Język „Trenów” na LearningApps/ W notatce Cornella znajdziesz podsumowanie analizy utworu.
8. Jak myślisz? Masz już utrwalone wiadomości o poznanych trenach? Chcesz sprawdzić? Zapraszam do gry Połącz w pary wiadomości o „Trenach” na LearningApss
Dziękuję za wszystkie spotkania w cyklu Pudełko z lekturą – „Treny” Jana Kochanowskiego . Wierzę, że sporo wiesz o tych małych arcydziełach poezji polskiej. 👌
Na Classroom Google
Spotkanie 1
Spotkanie 2
Spotkanie 3
Spotkanie 4
Spotkanie 5
Kod dostępu: ptytekw