Temat: Grzech pierworodny i wygnanie z raju. W jaki sposób Biblia przekazuje symboliczny i moralistyczny sens tej opowieści
Źródłem wszelkiego grzechu jest pycha.
św. Augustyn
Po lekcji będziesz:
- streszczał/a, opowiadał/a, przeczytane fragmenty, przedstawiał/a występujące w nich postacie;
- analizował/a czytany tekst biblijny, wskazując charakterystyczne cechy jego budowy;
- dostrzegał/a wielowarstwowość biblijnej opowieści, odczytasz jej sensy;
- wskazywał/a symbole biblijne i odczytywał/a (przy pomocy słowników) ich znaczenia;
- rozpoznawał/a podstawowe motywy i toposy;
- interpretował/ae toposy biblijne (ogród-raj, homo viator i inne) i ich funkcjonowanie w kulturze europejskiej;
- określał/a rolę motywów biblijnych w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
- określał/a relacje między Bogiem a ludźmi przedstawione w czytanych fragmentach;
- wykorzystywał/a do interpretacji fragmentów Biblii informacje ze słowników i innych źródeł;
- odczytywał/a pozaliterackie teksty kultury zawierające nawiązania do Biblii.
- Poza sensem dosłownym opowieści te mają sens symboliczny, moralistyczny i mistyczny, czyli sensy niedosłowne, uniwersalne, głębsze.
Jak jest?
Ewa uległa namowom węża, który zapewniał, że wbrew temu, co mówił Bóg na pewno nie umrą po spożyciu owoców z drzewa wiadomości dobrego i złego.
Wąż zmanipulował Ewę, sugerując jej, że dzięki owocowi posiądą wiedzę, jaka ma Bóg.
Ewa zerwała owoc powodowana pychą, dała go Adamowi.
Oboje zjedli zakazany owoc i odkryli prawdę o swojej nagości.
Bóg ukarał wszystkich troje.
Przeklął węża wśród wszystkich zwierząt, zdecydował, że będzie się czołgał i żywił prochem. Upadł najniżej jak można i nigdy się nie podniesie.
Bóg wprowadził nieprzyjaźń między kobietę i węża. Zawsze będą ze sobą walczyć aż potomek Ewy zmiażdży głowę węża, a ten ugryzie go w piętę.
Kobietę Bóg obarczył trudem brzemienności, w bólu będzie rodziła dzieci i będzie podlegała mężczyźnie.
Mężczyzna będzie w trudzie pracował.
Ziemia będzie przeklęta. Będzie rodziła cierń i oset.
Adam w pocie czoła będzie zdobywał pożywienie.
Będzie śmiertelny, z prochu powstał i w proch się obróci.
Wszyscy troje zostali wygnani z raju.
Jak miało/powinno być?
Człowiek osadzony w ogrodzie Eden miał zagwarantowany dostatni byt, nie musiał pracować, żywił się darami natury. Jedynie z drzewa wiadomości dobrego i złego Bóg mu zakazał spożywać owoców, uzasadniając to troską o życie człowieka.
Człowiek miał panować nad urodzajną, harmonijnie rozwijającą się ziemią.
Ludzie nie mieli mieć świadomości dobrego i złego, nie miała im być do niczego potrzebna, ponieważ zło w ich świecie nie miało istnieć.
Nie mieli mieć świadomości przemijania.
Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?
Adam i Ewa złamali zakaz Boga. Sięgnęli po zakazaną wiedzę. Poznali dobro i zło. Od tego momentu muszą sami wybierać. Otrzymali świadomość.
Zostali wygnani z raju. Skazani na życie w trudzie, na ciągłą walkę z siłami przyrody i złem.
Obarczyli całą ludzkość grzechem pierworodnym.
Wnioski:
Skoro człowiek zyskał świadomość dobra i zła, stał się odpowiedzialny za swoje wybory. Powinien wybierać dobro, zwyciężać zło, podlegać losowi. Wędrować przez całe życie do Boga. Być posłusznym woli Najwyższego, cierpliwym i skromnym.
- Symbole biblijne
Adam i Ewa – pierwszy mężczyzna i pierwsza kobieta na ziemi, ucieleśniają pierwszą typową parę ludzką. Adam – symbol ludzkich słabości, grzesznego i ułomnego człowieka. Ewa – pramatka, symbol kobiecości, łatwowierności, uległości. Symbolizuje chaos, nieład, niezgodę, czystość, płodność, macierzyństwo.
Ogród Eden – niebo, nieboskłon, mistyczna ekstaza, tajemnica duszy, szczęście, zbawienie, życie, dom, dziewictwo, czystość.
Wąż – symbol pierwotnych sił kosmosu, wieczności, nieśmiertelności, chytrości. Szatan – kusiciel, symbol diabła, oszusta, zdrady, grzechu, zła.
Drzewo wiadomości – Drzewo poznania dobra i zła jest symbolem mądrości, roztropności, dającej duszy zdolność rozeznawania.
Zerwanie owocu z drzewa poznania dobra i zła jest symbolicznym ukazaniem poznania dobra i zła z pozycji doświadczenia i przeżycia zła, czyli zawinionej utraty dobra; zabroniona lub nadmierna wiedza, wina, grzech.
Ciernie i osty – przeciwieństwo błogosławionych fig i winogron, ziemski mozół, męka, kara za grzech pierworodny
- Homo viator – człowiek wędrowiec. Życie ludzkie przedstawiane jest jako nieustanna wędrówka. Od chwili wygnania z raju człowiek ciągle wędruje, poszukując swojej drogi do Boga. Wędrówka stała się uniwersalnym symbolem życia ludzkiego.
- Fresk Masaccia „Wygnanie z raju” Bohaterowie: Adam i Ewa w momencie opuszczania ogrodu Eden. Anioł z mieczem pilnujący wykonania boskiego rozkazu. Adam i Ewa nadzy, przygnębieni, pełni poczucia winy. Adam zakrywa ręką oczy, jest przygarbiony, przytłoczony brzemieniem grzechu. Twarz Ewy wyraża ból, płacz, rozpacz. Kobieta próbuje zakryć rękami swoją nagość. Wokół nich rozpościera się jałowa ziemia.
- Inny tekst kultury z motywem homo viator: Edward Stachura „Wędrówką życie jest człowieka”
- Zadanie domowe. Przeczytać fragmenty Księgi Hioba