Arcydzieło biblijnej liryki, niektórzy powiadają, że Księga najświętsza ze świętych – Pieśń nad pieśniami. Proponuję lekcję z muzyką, tekstem biblijnym, tekstem popularnonaukowym i chmurą wyrazów. Zapraszam.
Temat: Pieśń nad pieśniami poematem miłosnym
Główne zagadnienia lekcji:
Na lekcji uczniowie odczytują fragment Pieśni nad pieśniami i interpretują go jako poemat miłosny o charakterze symbolicznym.
Cele lekcji:
Uczeń:
- czyta głośno, z właściwą intonacją fragmenty Pieśni nad pieśniami
- swoimi słowami przedstawia ich temat, charakteryzuje uczestników dialogu
- w czytanych fragmentach wskazuje cechy pieśni miłosnej
- odczytuje religijny sens miłosnego dialogu
- wskazuje charakterystyczne obrazy i symbole, odczytuje ich symboliczny sens (korzysta ze słowników i leksykonów)
- określa, jaki obraz miłości wyłania się z Biblii
- interpretuje Pieśń nad pieśniami jako poemat miłosny o charakterze symbolicznym
- określa uczucia wyrażane przez kochanków, przywołując wyrażające je środki stylistyczne
- wyjaśnia, dlaczego Pieśń nad pieśniami znalazła się wśród tekstów religijnych
- czyta ze zrozumieniem tekst popularnonaukowy
Uwagi dotyczące realizacji:
Lekcja trwa 90 min. Wstępem do rozmowy o biblijnym poemacie miłosnym jest piosenka Ireny Santor Odrobinę szczęścia w miłości i pogadanka o młodzieńczym rozumieniu miłości. Dzięki temu młodzieży łatwiej będzie analizować tekst biblijny. W celu rozszerzenia kontekstów interpretacyjnych nauczyciel proponuje analizę fragmentu książki Zenona Ziółkowskiego Najtrudniejsze stronice Biblii. W ramach podsumowania uczniowie budują chmurę wyrazów.
Środki dydaktyczne:
- Krzysztof Mrowcewicz, Przeszłość i dziś, s. 107 – 109
- Pismo święte Starego i Nowego Testamentu
- Władysław Kopaliński, Słownik symboli
- Piosenka Ireny Santor Odrobinę szczęścia w miłości
- Fragment e-podręcznika z tekstem Z. Ziółkowskiego i zadaniami
Pojęcia i terminy:
Pieśń nad pieśniami, poemat miłosny o charakterze symbolicznym, pieśń miłosna
Przebieg lekcji:
- Lekcję zaczyna wysłuchanie piosenki Ireny Santor Odrobinę szczęścia w miłości i pogadanka heurystyczna o marzeniach dojrzewającej młodzieży i jej wyobrażeniach na temat miłości, ideału partnera/partnerki.
- Następnie nauczyciel pyta, czy tego typu tematyka może zaistnieć w Piśmie Świętym. Informuje, że na lekcji poznają fragment Pieśni nad pieśniami, czyli biblijnego poematu miłosnego. W tym momencie podaje temat lekcji.
- Chwila dla ortografii. Nauczyciel zwraca uwagę, że tytuł tej biblijnej księgi został napisany inaczej niż wcześniej omawianych ksiąg i niezgodnie z zasadą, że wszystkie znaczące człony tytułów ksiąg biblijnych pisze się tradycyjnie wielką literą. Podaje wyjaśnienie tej kwestii sformułowane przez profesora Jerzego Bralczyka:
Zgodnie z zasadami polskiej ortografii, w tytułach książek, a także w tytułach ich rozdziałów, tylko pierwszy wyraz pisany jest wielką literą. Są jednak – tradycją motywowane – odstępstwa. Właśnie w tytułach Pismo Święte, Nowy Testament drugi wyraz jest tak właśnie pisany. Znaczna część ksiąg Biblii to nazwy zawierające imię, naturalnie pisane wielką literą. W pisowni tytułów innych ksiąg tradycyjnie też używamy wielkich liter (Księga Powtórzonego Prawa, Księga Liczb). Wyjątkiem od tych wyjątków jest Pieśń nad pieśniami, może ze względu na bardziej poetycki niż sakralny charakter i na częste funkcjonowanie poza Pismem Świętym. Ale nie czynimy błędu, jeśli nazwę i tej księgi zapiszemy jako Pieśń nad Pieśniami.
- Uczniowie czytają fragment Pieśni nad pieśniami zamieszczony w podręczniku i na jego podstawie gromadzą informacje o wyglądzie Oblubieńca i Oblubienicy oraz o charakterze łączącego ich uczucia. Zwracają uwagę, że opisy mają charakter poetycki, posługują się porównaniami i metaforami. Uczniowie wypisują ich przykłady. Zauważają, że młodzi postrzegają się jako osoby piękne, są sobą wzajemnie zafascynowani.
- Nauczyciel kieruję uwagę młodzieży na słowa Oblubieńca: Zaklinam was, córki jerozolimskie, na gazele, na łanie polne, nie budźcie ze snu, nie rozbudzajcie miłości, póki sama nie zechce. Prosi o ich interpretację. Młodzież wyszukuje innych fragmentów, które wskazują na relacje między kochankami. Zwraca uwagę na słowa Oblubienicy: Miły mój jest mój, a ja jestem jego i wyjaśnia ich sens.
- Przy pomocy Słowników symboli Kopalińskiego lub leksykonów internetowych uczniowie ustalają znaczenie symboliczne wyrazów jeleń i synogarlica (gołąb). Na tej podstawie próbują odczytać znaczenie metaforyczne pieśni.
jeleń – To rącze i szlachetne zwierzę o wspaniałym porożu uchodzi za króla europejskich lasów. Opatrzność wyposażyła go w broń – poroże. Przy jego użyciu jeleń stacza liczne walki ze swymi rywalami. W walkach tych starożytność widziała obraz walki między światłością a ciemnością, między potęgami dobra i zła, a w rogach – obraz promieni świetlnych. Przez to jeleń stał się symbolem światłości. Prorok Habakuk w modlitwie uwielbienia używa wyrażenia „róg” w znaczeniu „promienie”. Jeleń był wyobrażeniem zwycięzcy, wybawiciela, obrońcy, przywódcy i przewodnika zmarłych. Świadczą o tym znaleziska jelenich poroży na starogermańskich cmentarzyskach. Ludy te uważały rogi za siedlisko siły przeciwdziałającej śmierci i nocy. Daniel z racji swej cętkowanej sierści był symbolem gwiaździstego nieba. Dlatego też niekiedy zwycięstwo światła nad nocą i potęgami ciemności przedstawia się jako pożeranie daniela lub młodej sarny przez lwa lub gryfa – symbole światła. Biały jeleń z promieniującym krzyżem wśród poroża jest symbolem wezwania łaski Bożej. Wiele miejsc z Pisma Świętego mówiących o jeleniu lub łani, nawet jeżeli opisują naturalne zjawiska, Ojcowie Kościoła odnoszą do Chrystusa lub wyznawców. Święty Augustyn mówi o jeleniu jako symbolu poszukiwania Boga i wzajemnej pomocy. Jelenie, płynąc w stadzie, tworzą łańcuch, w czym Ojcowie Kościoła upatrywali symbol chrześcijańskiej gotowości niesienia sobie nawzajem pomocy. Natomiast jelenie pijące u źródła są symbolem chrztu oraz wyrazem tęsknoty za źródłem życia obecnego w świętej Eucharystii.
synogarlica (gołąb) -Jedną z najpiękniejszych przypowieści, w jakich występuje synogarlica, jest biblijna przypowieść o Noem: „I odczekał (Noe) kolejnych siedem dni; i znów wysłał z arki synogarlicę; ta powróciła do niego wieczorem, niosąc w dziobku gałązkę oliwną; Noe wiedział więc, że wody ustępują z powierzchni ziemi. I odczekał znowu siedem dni i wysłał synogarlicę, która nigdy do niego nie powróciła” (Księga Rodzaju 8.10-12). Współcześnie gołąbka z gałązką oliwną w dziobie jest jednoznacznym emblematem pokoju, w Starym i Nowym Testamencie symbolizowała również duszę i miłość, czystą i prostą, Ducha Świętego bądź Ducha Bożego, natomiast w greckiej mitologii – Afrodytę – Wenus, boginię miłości. Uosabiała duszę wieczną, nieśmiertelną. .
- Nauczyciel zachęca do przeczytania fragmentu książki Najtrudniejsze stronice Biblii Zenona Ziółkowskiego i do wykonania dwóch ćwiczeń z obudowy tego tekstu.
- W ramach podsumowania młodzież wybiera słowa kluczowe dotyczące Pieśni nad pieśniami i buduje z nich chmurę wyrazów.