Pora zmierzyć się z analizami tekstów literackich. Zadanie dla piętnastolatków trudne. A i realizować je trzeba na tekstach odległych. Dlatego najważniejsze na lekcji jest zadbanie, aby uczeń zrozumiał tekst, który ma opracować. Pomóc mu w tym może fragment filmu i życzliwa – jak zawsze – postawa nauczyciela. 🙂
Czytanie dobrych książek jest niczym rozmowa z najwspanialszymi ludźmi minionych czasów.
Kartezjusz
Główne zagadnienia lekcji
Lekcja poświęcona jest wprowadzeniu do lektury poematów Homera. Analizie zostaną poddane fragmenty Iliady: Inwokacja i Pojedynek Hektora i Achillesa. Na lekcji kształcona będzie umiejętność streszczania utworu literackiego. Uwaga uczniów zostanie również skoncentrowana na cechach eposu homeryckiego.
Cele lekcji
Uczeń:
- czyta ze zrozumieniem fragmenty Iliady (głośno, z właściwą dykcją i intonacją)
- streszcza przebieg wydarzeń przedstawionych w przeczytanych fragmentach
- określa tematykę Iliady, wymienia główne wydarzenia i bohaterów
- krótko opowiada najważniejsze mity greckie związane z przyczynami i przebiegiem wojny trojańskiej
- charakteryzuje narratora eposu, wiążąc go z postaciami starożytnych aojdów
- wie, kim był Homer; przywołuje legendy związane z jego postacią
- szerzej charakteryzuje najważniejszych bohaterów wojny trojańskiej, rozpoznając w nich ideał starogreckiego wojownika
- wskazuje związek starożytnej eschatologii z motywami decyzji i czynów bohaterów
- określa rolę Inwokacji w utworze
- w czytanym fragmencie wskazuje główne cechy stylu homeryckiego: słownictwo charakterystyczne dla stylu podniosłego, porównania homeryckie, stałe epitety (na przykładach)
- na podstawie fragmentu Iliady wskazuje główne cechy eposu starożytnego: patos, podniosłość stylu, dwupłaszczyznowość świata przedstawionego
- samodzielnie znajduje informacje badaniach archeologicznych związanych z czasami Homera i okresem „heroicznym” starożytnej Grecji (chętni)
Uwagi dotyczące realizacji:
Lekcja trwa 45 minut. W domu uczniowie przeczytali fragment Iliady z podręcznika oraz wskazówki do lektury oraz wypunktowali w porządku chronologicznym wydarzenia we fragmencie dotyczącym pojedynku bohaterów. Na lekcji zapoznają się z bardziej szczegółowymi informacjami na temat Iliady. Wstępny wykład wygłasza nauczyciel lub zainteresowany tematyką uczeń, który korzysta z przygotowanej mapy myśli (otrzymuje ją wcześniej i może swobodnie uzupełniać). W pracy wspólnej uczniowie analizują fragmenty eposu: inwokację i pojedynek Hektora z Achillesem (podręcznik s. 12- 16). Uczniowie zastanawiają się nad rolą inwokacji w strukturze dzieła Homerowego. Oglądają fragment filmu Troja i dyskutują na temat postaw bohaterów, odnosząc się do wierzeń eschatologicznych Greków, wyjaśniają motywy postępowania Achillesa. Oceniają bohaterów z punktu widzenia człowieka współczesnego. Na podstawie opracowanego w domu planu budują streszczenie fragmentu. Analizują styl homerycki, wskazując na przykładach patos, porównanie homeryckie, przestawny szyk wyrazów. Omawiają cechy eposu.
Środki dydaktyczne:
- Krzysztof Mrowcewicz, Przeszłość i dziś , cz. I, s 12-18
- Mapa myśli Iliada
- Fragment filmu Troja – Pojedynek Hektora i Achillesa
- https://www.youtube.com/watch?v=1TRMNQHj41U&t=127s
- kartka z zeszytu
- Jan Parandowski, Mitologia (Historia wojny trojańskiej, mity o bohaterach)
Pojęcia i terminy:
- epos starożytny (Homerycki), Homer, inwokacja, styl homerycki, stałe epitety, porównanie homeryckie, patos, heros, Hellada (Hellenowie), Achajowie
Przebieg lekcji:
- Nauczyciel lub wybrany uczeń zainteresowany Iliadą przedstawia krótko informacje o poemacie, koncentrując się na przedstawieniu głównych bohaterów i wydarzeniach fabularnych (mapa myśli).
- Przy omawianiu tematu Iliady nauczyciel prosi o głośne odczytanie inwokacji.
[Inwokacja]
Gniew Achillesa, syna Peleja[1], opiewaj, bogini,
gniew złowrogi, co krocie klęsk na Achajów sprowadził,
wiele potężnych dusz bohaterów w podziemia Hadesu
strącił, zaś ciała na żer rzucił psom i ptakom-drapieżcom.
Tak swoją wolę spełniał Dzeus. A zaczęło się w ów czas,
kiedy w sporze porywczym stanęli sobie naprzeciw
mężów pan, Agamemnon Atryda[2] i boski Achilles. […]
Uczniowie ustalają:
-
- do kogo skierowana jest inwokacja, (nauczyciel wyjaśnia, że muzą poezji epickiej była Kaliope)
- jak temat utworu określa narrator w inwokacji (gniew Achillesa – dopowiadamy: dwukrotny, raz z powodu sporu z Agamemnonem o brankę, drugi raz z powodu śmierci Patroklosa)
- jaką problematykę podejmuje Iliada (uniwersalne postawy, przeżycia i problemy egzystencjalne: miłość, zbrodnia, zazdrość, gniew, wstyd, smutek, ból, żal, cierpienie ; tajemnica ludzkiego losu, pytanie o źródło nieszczęść i radości dotykających człowieka; ukazanie bezsensu wojny, która niesie nieszczęścia, śmierć, zło; pochwała męstwa, ofiarności, patriotyzmuu i heroizmu).
- Uczniowie zastanawiają się, co rządzi losem bohaterów Homera. Zauważają, że zarówno ludzie jak i bogowie podlegają sile przeznaczenia, ale nie zwalnia to człowieka z odpowiedzialności za swoje czyny.
- Wyświetlenie fragmentu filmu Troja z pojedynkiem Hektora i Achillesa. Rozmowa o tym, który moment fabuły wyeksponował reżyser. Jak przedstawieni są w tym fragmencie bohaterowie? Dlaczego Achilles postanowił zbezcześcić zwłoki Hektora? Jaki to ma związek z wierzeniami starożytnych Greków na temat życia pośmiertnego? Jak oceniacie takie postępowanie z punktu widzenia współczesnego człowieka?
- Uczniowie głośno, wyraziście czytają fragment poematu z podręcznika. Przedstawiają plan zdarzeń opracowany w domu. Na podstawie planu budują streszczenie fragmentu, dbając o jego spójność i zwięzłość.
- Uczniowie nazywają i omawiają cechy eposu homeryckiego:
-
- poemat bohaterski;
- tło – przełomowe zdarzenia historyczne;
- przenikanie się świata bogów i ludzi;
- umieszczenie na początku inwokacji.
- Analiza stylu homeryckiego we fragmencie Iliady:
Skoczył Achilles, a serce wściekłością nabrzmiało mu dziką,
z przodu osłonił swą pierś puklerzem świetnym, kunsztownym,
na błyszczącym zaś szłomie[3] o czterech kabłąkach złociste
kity piękne a gęste się chwiały, co bóg je Hefajstos
wprawił w szyszak Achillów, by czubem go sutym ozdobić.
Jako gwiazda wieczorna, co wschodzi, gdy zmierzchy przednocne
niebo omroczą; a ona najpiękniej błyszczy wśród wszystkich,
taki blask bił od grotu ostrego włóczni Achilla,
którą potrząsał w prawicy, w Hektora mierząc boskiego
i bacząc, gdzie jego piękne najłacniej ugodzić by ciało.
Uczniowie wskazują środki językowe nadające wypowiedzi patos:
-
- epitety wskazujące na piękno i dostojeństwo bohaterów
- przestawny szyk wyrazów nadający wypowiedzi wzniosłość
- porównanie homeryckie
Zadanie domowe: Przeczytać uważnie fragment Odysei oraz Wskazówki do lektury. Przynieść kartki z bloku technicznego, kostkę do gry, pionki oraz kolorowe mazaki i kredki.
Zadanie dla chętnych: Znajdź informacje o badaniach archeologicznych związanych z czasami Homera i okresem „heroicznym” starożytnej Grecji. Przygotuj na ten temat 3-4 minutową wypowiedź.
[1] syn Peleja – syn Peleusa, czyli Achilles
[2] Agamemnon Atryda – Agamemnon, syn Atreusa
[3] szłom – hełm