Temat: Bohaterowie Homera – czyli ideał starogreckiego herosa
Pora na podsumowanie pracy nad eposami Homera. Warto, aby uczniowie podjęli dyskusję z ideałem herosa. Zrobią to, jeśli dobrze zrozumieją przesłanie dzieł antycznego aojdy.
Heroizm to podstawowa barwa ludzkiej egzystencji.
Józef Tischner
Główne zagadnienia lekcji:
Celem lekcji jest charakterystyka bohaterów Iliady i Odysei, w których uczniowie powinni rozpoznać ideał starogreckiego herosa. Dokonują analizy fragmentów Iliady. Czytają tekst naukowy Starogrecki ideał rycerski. Informacje w nim zawarte wykorzystują do zweryfikowania swoich spostrzeżeń i ich uzupełnienia. Kontekstem do odczytania utworu jest znajomość starożytnej eschatologii i ogólnego pojmowania świata przez dawnych Greków. Uczniowie budują hierarchię cech idealnego herosa, a następnie tworzą chmurę wyrazów w programie Word Art.
Cele lekcji:
Uczeń:
- rozpoznaje sposoby kreowania bohaterów;
- w postaciach Achillesa, Hektora i Odyseusza odnajduje cechy starogreckiego herosa;
- w interpretacji utworu wykorzystuje potrzebne konteksty (a zwłaszcza historyczny, kulturowy, mitologiczny i egzystencjalny);
- odczytuje tekst naukowy, znajdując w nim informacje potrzebne do interpretacji dzieła Homera;
- rozpoznaje wartości obecne w dziele Homera, odnosi się do nich;
- wypowiada się na temat omawianych zagadnień: formułuje pytania, odpowiedzi, oceny; redaguje informacje, uzasadnia swoje sądy i opinie.
Uwagi dotyczące realizacji:
Temat realizowany jest na dwóch jednostkach lekcyjnych.
Uczniowie pracują w grupach, tworząc chmurę wyrazów przedstawiającą ideał greckiego herosa. Zastosowana została metoda grup równoległych (wszystkie grupy realizują to samo zadanie, prezentacja pozwoli porównać jego wykonanie przez poszczególne zespoły, wybrać najciekawsze realizacje, podkreślić istotne elementy, które się pojawią). W scenariuszu założono, że uczniowie wiedzą, czym jest chmura wyrazów.
W drugiej części lekcji opracowany wzorzec staro greckiego herosa zostanie porównany z opisem zawartym we fragmencie tekstu Marii Ossowskiej odnoszącym się do Odyseusza (podręcznik, s. 27–28).
Środki dydaktyczne:
- Krzysztof Mrowcewicz, Przeszłość i dziś, cz. 1, s. 12–18 oraz 27–28
- Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury
- karty pracy, arkusze papieru i flamastry
- komputer z dostępem do internetu (jeśli jest w pracowni); uczniowie mogą sięgnąć do bardziej wiarygodnych serwisów tematycznych, np. klp.pl, starozytnosc.info, historiasztuki.com.pl (dział: mitologia grecka) czy nawet do Wikipedii
- https://wordart.com/
- kartka z zeszytu
Pojęcia i terminy:
epos starożytny (Homerycki), Homer, inwokacja, styl homerycki, stałe epitety, porównanie homeryckie, patos, heros, Hellada (Hellenowie), Achajowie
Przebieg lekcji:
- Wprowadzenie – pogadanka heurystyczna. Uczniowie krótko prezentują Achillesa, Hektora oraz Odyseusza.
- Nauczyciel prosi, aby uczniowie pracując z fragmentami Iliady charakteryzowali Achillesa i Hektora i analizowali wyłaniający się z utworu ideał herosa. W tym celu pracują w grupach z kartą pracy. Czas ok. 25 min.
- Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie przedstawiają opracowane przez siebie hierarchie cech herosa: uzasadniają swój wybór, komentują, charakteryzują bohaterów, przytaczają cytaty i inne dowody z tekstu (np. zachowania i reakcje bohaterów), odwołują się do innych herosów mitologicznych. Nauczyciel komentuje (ocenia) efekty pracy grup.
- Warto zwrócić uwagę na niektóre kwestie, m.in.:
- ideał greckiego herosa przywołuje świat wartości, z którym dzisiejszy świat ma wiele wspólnego (np. kult piękna i męstwa), ale które mogą także dziwić (np. zaciekłość Achillesa i pragnienie okrutnej zemsty człowiek współczesny uzna za mało szlachetne);
- zachowanie Achillesa jest w pełni zrozumiałe w kontekście starożytnej eschatologii; najwspanialszemu z Greków nie wystarcza, że pozbawi wroga życia i że zbezcześci jego ciało; pragnie jeszcze swą zemstą nękać duszę Hektora;
- styl homerycki jest adekwatny do tematu dzieła i rangi bohaterów: wielcy bohaterowie i ich czyny są opiewani podniosłym stylem;
- w świecie przedstawionym eposów Homera dostrzegamy zarówno realizm, jak i idealizację – ta ostatnia dotyczy m.in. bohaterów, których cechy są wyolbrzymione.
- Po przedstawieniu cech starogreckich herosów uczniowie zapoznają się z tekstem Marii Ossowskiej Starogrecki ideał rycerski (podręcznik, s. 27–28) i wynotowują cechy owego ideału, które wymienia autorka (np. szlachetne pochodzenie, uroda, siła, sprawności fizyczne, władanie bronią, piękne wysławianie się i ogłada towarzyska, dbałość o cześć, pragnienie sławy i wyróżnienia itp.).
- Uzupełniają swoje piramidy cech o te, których samodzielnie nie zauważyli.
- Na podstawie zgromadzonego materiału tworzą w programie Word Art. (lub innym do tworzenia chmur wyrazowych) chmurę wyrazów pod tytułem Ideał starożytnego herosa. Starają się nadać chmurze odpowiedni kształt. Np.
Praca domowa:
Napisz wypracowanie w dowolnej formie, w którym omówisz grecki ideał herosa. Przeprowadź z nim dyskusję, biorąc pod uwagę współczesny punkt widzenia.