Karta pracy nr 1
Homer „Iliada” (fragmenty) – przełożył Ignacy Wieniewski
Na podstawie analizy i interpretacji podanego fragmentu Iliady scharakteryzujcie Achillesa i Hektora, odnajdując w nich elementy ideału greckiego herosa.
Następnie opracujcie IDEAŁ STAROGRECKIEGO HEROSA w postaci hierarchii cech.
Na pomarańczowo oznaczono fragmenty tekstu, w których znajdziecie ważne informacje do charakterystyki Achillesa, na zielono – Hektora
[Inwokacja]
Gniew Achillesa, syna Peleja[1], opiewaj, bogini, […]
A zaczęło się w ów czas,
kiedy w sporze porywczym stanęli sobie naprzeciw
mężów pan, Agamemnon Atryda[2] i boski Achilles. […]
1. Zwróćcie uwagę na temat eposu. Jakim człowiekiem jawi się Achilles w świetle Inwokacji? Kim jest jego ojciec? A kim matka? Sprawdźcie w Słowniku mitów i tradycji kultury Władysława Kopalińskiego, kim był Peleus i kto był matką Achillesa. Wyciągnijcie wniosek na temat pochodzenia herosa.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Ustalcie pochodzenie Hektora.
___________________________________________________________________
[Pojedynek Hektora z Achillesem]
[Rozgniewany po śmierci Patroklosa, Achilles wzbudzał paniczny lęk wśród Trojan. Wszyscy ukryli się więc za murami miasta. Na placu boju pozostał tylko Hektor, w którym walczyły sprzeczne uczucia: lęk i duma].
Tak rozmyślając, czekał – a już nadbiegał Achilles,
bogu wojny podobny, w szyszaku[3] o kicie falistej,
włócznią peliońską[4] z jesionu nad prawym barkiem potrząsał
groźnie, a spiż[5] jego zbroi dokoła błyski rozsiewał,
niczym ognia pożoga lub słońca jaśń[6] wschodzącego.
3. Na jakie cechy Hektora wskazuje jego zachowanie? Interpretując tę kwestię, weźcie pod uwagę kto jest przeciwnikiem Hektora.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Jak wyglądał Achilles?
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Zadrżał Hektor, gdy ujrzał Pelidę[7], nie stało mu ducha
trwać u bramy, lecz od niej w ucieczce pierzchnął zlękniony.
Rzucił się za nim Achilles, w swe nogi ufny polotne.[…]
Achilles biegł prosto w zajadłym pościgu, a Hektor
chyżo wyrzucał kolana, uchodząc przed nim pod murem. […]
5. Co o kondycji herosów mówią fragmenty?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
A do Pelidy w mig modrooka bogini Atene
blisko podeszła i w takie skrzydlate ozwała się słowa:
„O bogumiły Achillu wspaniały, spodziewam się teraz,
że dla Achajów ogromną uniesiem sławę do statków
przez zgładzenie Hektora, co nigdy niesyty jest boju. […]
6. Interpretując słowa bogini Ateny określcie, jaką wartość dla antycznego herosa miał pojedynek.
___________________________________________________________________
[Bogini Atena przybrała postać Deifoba, brata Hektora, i obiecała mu pomoc w śmiertelnym pojedynku. Podstęp się udał i Hektor stanął do walki].
[…]
Skoro, ruszywszy na siebie, już jeden był blisko drugiego,
pierwszy przemówił wielki ów Hektor w błyszczącym szyszaku:
„Już ja przed tobą, o synu Peleja, nie będę umykał,
jakom dotychczas trzykrotnie Priamów gród[8] obiegł wielki,
czoła ci stawić nie śmiejąc; lecz teraz skłania mnie serce
spotkać się twarzą w twarz i zabić ciebie lub zginąć.
Żywo więc, układ zawrzyjmy i bogów bierzmy na świadków,
poręczycieli najlepszych i wszelkich paktów strażników,
że nie pohańbię ja zwłok twych niegodnie, jeżeli mi starczy
sił z Dzeusową pomocą, by życia ciebie pozbawić”. […]
Patrząc na niego spode łba, odpowie rączy Achilles:
„Ty mi tu nie praw, Hektorze przeklęty, o jakichś układach!
Nie masz przecie przysięgań na pakty i ich dochowanie
między lwami a ludźmi, ni zgody wilków z owcami,
ale ciągle i zawsze wrogami są sobie wzajemnie:
tak nie nam być druhami, nie nam zaprzysięgać ugody,
zanim jeden z nas nie polegnie i zanim krwią jego
nie nasyci się Ares[9], tarczownik w boju zażarty.
Przyzwij całe swe męstwo; bo oto teraz ci przyjdzie
władać włócznią wybornie i chrobrą okazać odwagę. […]
7. Jaka wartość stanowiła walka dla Hektora?
___________________________________________________________________
8. Jaką postawę w walce przyjmuje Hektor? Co dla niego jest ważne?
______________________________________________________________________________________________________________________________________
9. Jak Hektor traktuje przeciwnika?
___________________________________________________________________
10. Jaki stosunek do przeciwnika ma Achilles? Zastanówcie się, z czego to wynika. Przeczytajcie w podręczniku o starożytne eschatologii i w tym kontekście wyjaśnijcie zachowanie Achillesa.
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Rzekł i cisnął z rozmachem swą dzidę, cień długi dającą.
Ale Hektor przesławny był baczny i ciosu uniknął,
[…] A Hektor, pasterz zastępów,
nie dostrzegłszy jej, rzekł do niezrównanego Pelidy:
„Chybiłeś, do bogów podobny Achillu, […]”.
Rzekł i cisnął z rozmachem swą dzidę, cień długi dającą,
i ugodził, nie chybiąc, w sam środek tarczy Achilla;
ale odbiła się od niej włócznia. Rozsierdził się Hektor […].
Wtedy Hektor zrozumiał w swej duszy wszystko i rzecze:
„Tak więc śmierć już nadchodzi, już blisko jest, nie masz zaś przed nią ucieczki.
[…]. A teraz mnie los już dosięga.
Niech mi wszelako nie przyjdzie tu polec bez walki, bez sławy,
niechaj siła[10] dokażę, by o tym wiedzieli potomni”.
Te powiedziawszy słowa i miecza dobywszy ostrego,
co mu zwisał u boku, ogromny i mocy potężnej,
zebrał się w sobie i runął na wroga, jak orzeł, co z wyżyn
spada podniebnych na ziemię, przez zwały chmur lecąc mrocznych,
by jagnię słabiutkie pochwycić lub kicającego szaraka;
tak właśnie Hektor się rzucił – i ostrym mieczem potrząsał.
11. Jak walczy Hektor? O jakich cechach bohatera to świadczy?
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Skoczył Achilles, a serce wściekłością nabrzmiało mu dziką,
z przodu osłonił swą pierś puklerzem świetnym, kunsztownym,
na błyszczącym zaś szłomie[11] o czterech kabłąkach złociste
kity piękne a gęste się chwiały, co bóg je Hefajstos
wprawił w szyszak Achillów, by czubem go sutym ozdobić.
Jako gwiazda wieczorna, co wschodzi, gdy zmierzchy przednocne
niebo omroczą; a ona najpiękniej błyszczy wśród wszystkich,
taki blask bił od grotu ostrego włóczni Achilla,
którą potrząsał w prawicy, w Hektora mierząc boskiego
i bacząc, gdzie jego piękne najłacniej ugodzić by ciało.
Było ono w całości spiżową zbroją okryte,
którą z chrobrego Patrokla zdarł Hektor, gdy zgładził go w boju;
gdzie obojczyki wszelako spajają szyję z barkami,
ciało widniało, a śmierć bywa właśnie najszybsza u gardła.
Tam oto boski Achilles pchnął dzidą Hektora, gdy ten nań
natarł gwałtownie – i grot przeszył wdzięczną szyję na wylot;
włócznia jednak z jesionu o ciężkim ostrzu spiżowym
nie przecięła tchawicy i głosu nie stracił bohater.
Padł w kurzawę, a boski Achilles jął chełpić się z pychą:
„Snadź ci się zdało, Hektorze, gdyś zbroję zdzierał z Patrokla,
że ci to ujdzie bezkarnie, a o mnieś, głupcze, zapomniał,
którym odeń daleko, u wklęsłych okrętów, pozostał,
jego towarzysz i druh, o wiele przedniejszy od niego.
Jam cię poraził śmiertelnie! I teraz twe zwłoki rozwłóczą
w hańbie sępy i psy, a tamtego pogrzebią Achaje”.
12. Jak walczy Achilles? Jakie cechy bohatera się uwidaczniają?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
13. Zwróćcie uwagę na zbroję Achillesa. Czyjej była roboty? O czym to decydowało?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
14. Zwróćcie uwagę na zbroję Hektora. Patroklos stając do walki pożyczył zbroję od Achillesa, a Hektor pokonawszy Partoklosa wziął jego pancerz. Jakie więc właściwości miało okrycie Hektora?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
15. Jak na zwycięstwo zareagował Achilles? O jakich cechach bohatera to świadczy?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Głosem gasnącym odrzecze mu Hektor w lśniącym szyszaku:
„Błagam ciebie na życie twe własne i twoich rodziców,
byś mnie psom na pożarcie nie rzucił u statków achajskich!
Lecz za me ciało przyjm okup sowity w spiżu i złocie,
który ci w darze mój ojciec i pani matka przyniosą.
Trupa mego im wydaj, niech go do Troi zabiorą,
by go na stosie spalili Trojanie i żony ich godnie”.
16. Wczytajcie się w odpowiedź Hektora. O jakich cechach bohatera przekonuje jego reakcja?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Patrząc na niego spode łba odpowie rączy Achilles:
„Ty mnie, psie, na rodziców nie błagaj, u kolan nie skomlej!
Bodajbym mógł w mej wściekłości poszarpać na sztuki i pożreć
na surowo twe ciało za wszystko, coś mi wyrządził!
[…]
choćby król Priam, Dardanów syn, mi w darze wyznaczył
tyle złota, co ważysz ty sam: nawet wtedy czcigodna
macierz, co cię zrodziła, na marach[12] nie złoży cię ani
nie opłacze lamentem, lecz psy i sępy cię pożrą”.
Na to, konając, odrzecze mu Hektor w lśniącym szyszaku:
„Znam cię zaiste zbyt dobrze i czułem, że nie dasz się nigdy
skłonić, albowiem w twej piersi tkwi kawał żelaza miast serca.
Ale bacz, by z mej krzywdy gniew bogów na ciebie nie powstał
w owym dniu, kiedy Parys i Fojbos Apollon cię zgładzą
pod Skajskimi wrotami[13], choć przedni z ciebie wojownik”.
Skoro wyrzekł te słowa, mrok śmierci zasnuł mu oczy,
Dusza zaś z członków precz uleciała w głębie Hadesu,
Nad swą niedolą zawodząc i w żalu za męską młodością.
17. Jak oceniacie odpowiedź Achillesa? Czym można tłumaczyć zachowanie bohatera? Jak ocenia go Hektor?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
18. Zbierzcie teraz wszystkie cechy. Spróbujcie ułożyć je w hierarchę wartości.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
[1] syn Peleja – syn Peleusa, czyli Achilles
[2] Agamemnon Atryda – Agamemnon, syn Atreusa
[3] szyszak – hełm
[4] peliońska – z lesistej góry Pelion w krainie Tesali
[5] spiż – tu: broń ze spiżu, czyli stopu miedzi, cyny i cynku
[6] jaśń – jasność
[7] Pelida – tj. syn Peleusa
[8] Priamów gród – Priamowy gród, tj. należący do Priama
[9] Ares – grecki bóg wojny
[10] siła – wiele
[11] szłom – hełm
[12] mary – podwyższenie, na które kładzie się ciało zmarłego lub stawia trumnę
[13] Skajskie wrota – tak nazywała się jedna z bram prowadzących do Troi
1 myśl na “009 010 Ideał starogreckiego herosa”