009 010 Ideał starogreckiego herosa

Karta pracy nr 1

Homer „Iliada” (fragmenty)  przełożył Ignacy Wieniewski

Na podstawie analizy i interpretacji podanego fragmentu Iliady scharakteryzujcie Achillesa i Hektora, odnajdując w nich elementy ideału greckiego herosa.

Następnie opracujcie IDEAŁ STAROGRECKIEGO HEROSA w postaci hierarchii cech.

Na pomarańczowo oznaczono fragmenty tekstu, w których znajdziecie ważne informacje do charakterystyki Achillesa, na zielono – Hektora

[Inwokacja]
Gniew Achillesa, syna Peleja[1], opiewaj, bogini, […]
A zaczęło się w ów czas,
kiedy w sporze porywczym stanęli sobie naprzeciw
mężów pan, Agamemnon Atryda[2] i boski Achilles. […]

1. Zwróćcie uwagę na temat eposu. Jakim człowiekiem jawi się Achilles w świetle Inwokacji? Kim jest jego ojciec? A kim matka? Sprawdźcie w Słowniku mitów i tradycji kultury Władysława Kopalińskiego, kim był Peleus i kto był matką Achillesa. Wyciągnijcie wniosek na temat pochodzenia herosa.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Ustalcie pochodzenie Hektora.

___________________________________________________________________

[Pojedynek Hektora z Achillesem]

[Rozgniewany po śmierci Patroklosa, Achilles wzbudzał paniczny lęk wśród Trojan. Wszyscy ukryli się więc za murami miasta. Na placu boju pozostał tylko Hektor,  w którym walczyły sprzeczne uczucia: lęk i duma].

Tak rozmyślając, czekał – a już nadbiegał Achilles,
bogu wojny podobny, w szyszaku[3] o kicie falistej,
włócznią peliońską[4] z jesionu nad prawym barkiem potrząsał
groźnie, a spiż[5] jego zbroi dokoła błyski rozsiewał,
niczym ognia pożoga lub słońca jaśń[6] wschodzącego.

3. Na jakie cechy Hektora wskazuje jego zachowanie? Interpretując tę kwestię, weźcie pod uwagę kto jest przeciwnikiem Hektora.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Jak wyglądał Achilles?

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Zadrżał Hektor, gdy ujrzał Pelidę[7], nie stało mu ducha
trwać u bramy, lecz od niej w ucieczce pierzchnął zlękniony.
Rzucił się za nim Achilles, w swe nogi ufny polotne.[…]

Achilles biegł prosto w zajadłym pościgu, a Hektor
chyżo wyrzucał kolana, uchodząc przed nim pod murem. […]

5. Co o kondycji herosów mówią fragmenty?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

A do Pelidy w mig modrooka bogini Atene
blisko podeszła i w takie skrzydlate ozwała się słowa:

„O bogumiły Achillu wspaniały, spodziewam się teraz,
że dla Achajów ogromną uniesiem sławę do statków
przez zgładzenie Hektoraco nigdy niesyty jest boju. […]

6. Interpretując słowa bogini Ateny określcie, jaką wartość dla antycznego herosa miał pojedynek.

___________________________________________________________________

[Bogini Atena przybrała postać Deifoba, brata Hektora, i obiecała mu pomoc w śmiertelnym pojedynku. Podstęp się udał i Hektor stanął do walki].

[…]

Skoro, ruszywszy na siebie, już jeden był blisko drugiego,
pierwszy przemówił wielki ów Hektor w błyszczącym szyszaku:

„Już ja przed tobą, o synu Peleja, nie będę umykał,
jakom dotychczas trzykrotnie Priamów gród[8] obiegł wielki,
czoła ci stawić nie śmiejąc; lecz teraz skłania mnie serce
spotkać się twarzą w twarz i zabić ciebie lub zginąć.
Żywo więc, układ zawrzyjmy i bogów bierzmy na świadków,
poręczycieli najlepszych i wszelkich paktów strażników,
że nie pohańbię ja zwłok twych niegodnie, jeżeli mi starczy
sił z Dzeusową pomocą, by życia ciebie pozbawić”. […]
Patrząc na niego spode łba, odpowie rączy Achilles:
„Ty mi tu nie praw, Hektorze przeklęty, o jakichś układach!
Nie masz przecie przysięgań na pakty i ich dochowanie
między lwami a ludźmi, ni zgody wilków z owcami,
ale ciągle i zawsze wrogami są sobie wzajemnie:
tak nie nam być druhami, nie nam zaprzysięgać ugody,
zanim jeden z nas nie polegnie i zanim krwią jego
nie nasyci się Ares[9], tarczownik w boju zażarty.
Przyzwij całe swe męstwo; bo oto teraz ci przyjdzie
władać włócznią wybornie i chrobrą okazać odwagę. […]

7. Jaka wartość stanowiła walka dla Hektora?

___________________________________________________________________

8. Jaką postawę w walce przyjmuje Hektor? Co dla niego jest ważne?

______________________________________________________________________________________________________________________________________

9. Jak Hektor traktuje przeciwnika?

___________________________________________________________________

10. Jaki stosunek do przeciwnika ma Achilles? Zastanówcie się, z czego to wynika. Przeczytajcie w podręczniku o starożytne eschatologii i w tym kontekście wyjaśnijcie zachowanie Achillesa.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Rzekł i cisnął z rozmachem swą dzidę, cień długi dającą.
Ale Hektor przesławny był baczny i ciosu uniknął,
[…]  A Hektor, pasterz zastępów,
nie dostrzegłszy jej, rzekł do niezrównanego Pelidy:

„Chybiłeś, do bogów podobny Achillu, […]”.

Rzekł i cisnął z rozmachem swą dzidę, cień długi dającą,
i ugodził, nie chybiąc, w sam środek tarczy Achilla;
ale odbiła się od niej włócznia. Rozsierdził się Hektor […].
Wtedy Hektor zrozumiał w swej duszy wszystko i rzecze:
„Tak więc śmierć już nadchodzi, już blisko jest, nie masz zaś przed nią ucieczki. 
[…]. A teraz mnie los już dosięga.
Niech mi wszelako nie przyjdzie tu polec bez walki, bez sławy,
niechaj siła[10] dokażę, by o tym wiedzieli potomni”.

Te powiedziawszy słowa i miecza dobywszy ostrego,
co mu zwisał u boku, ogromny i mocy potężnej,
zebrał się w sobie i runął na wroga, jak orzeł, co z wyżyn
spada podniebnych na ziemię, przez zwały chmur lecąc mrocznych,
by jagnię słabiutkie pochwycić lub kicającego szaraka;
tak właśnie Hektor się rzucił – i ostrym mieczem potrząsał.

11. Jak walczy Hektor? O jakich cechach bohatera to świadczy?

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Skoczył Achilles, a serce wściekłością nabrzmiało mu dziką,
z przodu osłonił swą pierś puklerzem świetnym, kunsztownym,
na błyszczącym zaś szłomie[11] o czterech kabłąkach złociste
kity piękne a gęste się chwiały, co bóg je Hefajstos
wprawił w szyszak Achillów, by czubem go sutym ozdobić.
Jako gwiazda wieczorna, co wschodzi, gdy zmierzchy przednocne
niebo omroczą; a ona najpiękniej błyszczy wśród wszystkich,
taki blask bił od grotu ostrego włóczni Achilla,
którą potrząsał w prawicy,Hektora mierząc boskiego
i bacząc, gdzie jego piękne najłacniej ugodzić by ciało.
Było ono w całości spiżową zbroją okryte,
którą z chrobrego Patrokla zdarł Hektor, gdy zgładził go w boju;
gdzie obojczyki wszelako spajają szyję z barkami,
ciało widniało, a śmierć bywa właśnie najszybsza u gardła.
Tam oto boski Achilles pchnął dzidą Hektoragdy ten nań
natarł gwałtownie – i grot przeszył wdzięczną szyję na wylot;
włócznia jednak z jesionu o ciężkim ostrzu spiżowym
nie przecięła tchawicy i głosu nie stracił bohater.
Padł w kurzawę, a boski Achilles jął chełpić się z pychą:

„Snadź ci się zdało, Hektorze, gdyś zbroję zdzierał z Patrokla,
że ci to ujdzie bezkarnie, a o mnieś, głupcze, zapomniał,
którym odeń daleko, u wklęsłych okrętów, pozostał,
jego towarzysz i druh, o wiele przedniejszy od niego.
Jam cię poraził śmiertelnie! I teraz twe zwłoki rozwłóczą
w hańbie sępy i psy, a tamtego pogrzebią Achaje”.

12. Jak walczy Achilles? Jakie cechy bohatera się uwidaczniają?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

13. Zwróćcie uwagę na zbroję Achillesa. Czyjej była roboty? O czym to decydowało?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

14. Zwróćcie uwagę na zbroję Hektora. Patroklos stając do walki pożyczył zbroję od Achillesa, a Hektor pokonawszy Partoklosa wziął jego pancerz. Jakie więc właściwości miało okrycie Hektora?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

15. Jak na zwycięstwo zareagował Achilles? O jakich cechach bohatera to świadczy?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Głosem gasnącym odrzecze mu Hektor w lśniącym szyszaku:
„Błagam ciebie na życie twe własne i twoich rodziców,
byś mnie psom na pożarcie nie rzucił u statków achajskich!
Lecz za me ciało przyjm okup sowity w spiżu i złocie,
który ci w darze mój ojciec i pani matka przyniosą.
Trupa mego im wydaj, niech go do Troi zabiorą,
by go na stosie spalili Trojanie i żony ich godnie”.

16. Wczytajcie się w odpowiedź Hektora. O jakich cechach bohatera przekonuje jego reakcja?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

Patrząc na niego spode łba odpowie rączy Achilles:
„Ty mnie, psie, na rodziców nie błagaj, u kolan nie skomlej!
Bodajbym mógł w mej wściekłości poszarpać na sztuki i pożreć
na surowo twe ciało za wszystko, coś mi wyrządził!
[…]
choćby król Priam, Dardanów syn, mi w darze wyznaczył
tyle złota, co ważysz ty sam: nawet wtedy czcigodna
macierz, co cię zrodziła, na marach[12] nie złoży cię ani
nie opłacze lamentem, lecz psy i sępy cię pożrą”.

Na to, konając, odrzecze mu Hektor w lśniącym szyszaku:
„Znam cię zaiste zbyt dobrze i czułem, że nie dasz się nigdy
skłonić, albowiem w twej piersi tkwi kawał żelaza miast serca.
Ale bacz, by z mej krzywdy gniew bogów na ciebie nie powstał
w owym dniu, kiedy Parys i Fojbos Apollon cię zgładzą
pod Skajskimi wrotami[13], choć przedni z ciebie wojownik”.

Skoro wyrzekł te słowa, mrok śmierci zasnuł mu oczy,
Dusza zaś z członków precz uleciała w głębie Hadesu,
Nad swą niedolą zawodząc i w żalu za męską młodością.

17. Jak oceniacie odpowiedź Achillesa? Czym można tłumaczyć zachowanie bohatera? Jak ocenia go Hektor?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

18. Zbierzcie teraz wszystkie cechy. Spróbujcie ułożyć je w hierarchę wartości.  

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


 

[1] syn Peleja – syn Peleusa, czyli Achilles
[2] Agamemnon Atryda – Agamemnon, syn Atreusa
[3] szyszak – hełm
[4] peliońska – z lesistej góry Pelion w krainie Tesali
[5] spiż – tu: broń ze spiżu, czyli stopu miedzi, cyny i cynku
[6] jaśń – jasność
[7] Pelida – tj. syn Peleusa
[8] Priamów gród – Priamowy gród, tj. należący do Priama
[9] Ares – grecki bóg wojny
[10] siła – wiele
[11] szłom – hełm
[12] mary – podwyższenie, na które kładzie się ciało zmarłego lub stawia trumnę
[13] Skajskie wrota – tak nazywała się jedna z bram prowadzących do Troi

Udostępnij

1 myśl na “009 010 Ideał starogreckiego herosa”

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *