Tren I – notatka Cornella

Autor

Jan Kochanowski

Podmiot liryczny

Zrozpaczony po śmierci córeczki ojciec

Adresat liryczny

Łzy Heraklitowe, skargi Symonidowe, troski, płacze, lamenty, rąk łamania…

Sytuacja liryczna

Rozważanie poety, który sam nie wie, czy łatwiej nie ukrywać swojej rozpaczy, czy walczyć ze swoją naturą. Jest zdruzgotany rodzinną tragedią.

O czym mówi podmiot?

Zaprasza wszystkie zgryzoty w swój dom, prosząc je, aby pomogły mu opłakiwać Urszulkę.Skarży się, że „niepobożna” śmierć pozbawiła go całej radości życia. Porównuje ją do smoka, który znienacka wybiera małe słowiczki z gniazda. Choć matka broni piskląt, jest bezsilna i sama z trudem z życiem uchodzi. [motyw śmierci i motyw bezsilności]Rozważa rady niektórych, tłumaczących, że nie warto płakać. Dochodzi do wniosku, że w życiu nic nie warto, bo jest ono ciągłym błądzeniem. [refleksja filozoficzna]Wyznaje, że sam nie wie, jak ma sobie poradzić z żałobą.

Jak mówi?

Utwór jest napisany regularnym stychicznym (wierszem ciągłym, bez podziału na strofy) sylabowcem dwunastozgłoskowym (7+5). Rytm jest niespokojny, co oddaje trudności z mówieniem czy myśleniem w sytuacji żałoby po stracie dziecka.

wyliczenia

Służą wzmocnieniu bólu i żalu ojca:
Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe
I lamenty, i skargi Symonidowe,
Wszytki troski na świecie, wszytki wzdychania
I żale, i frasunki, i rąk łamania,

personifikacja

Podmiot prosi owe zjawiska, aby pomogły mu opłakiwać utraconą córkę, zabraną przez śmierć: 
A mnie płakać mej wdzięcznej dziewki pomoście

epitety

Epitet Niepobożna śmierć wskazuje na nienaturalną śmierć dziewczynki, pojawiającą się wbrew porządkowi ustanowionemu przez Boga.

porównanie homeryckie (bardzo rozbudowane)

Śmierć porównana do smoka podkreśla wywołane nią zaskoczenie i bezsilność matki wobec tragedii dziecka, a Urszulka do słowiczka.
Tak więc smok, upatrzywszy gniazdo kryjome,
Słowiczki liche zbiera, a swe łakome
Gardło pasie; tym czasem matka szczebiece
Uboga, a na zbójcę co raz sie miece.
Prózno, bo i na samę okrutnik zmierza,
A ta nieboga ledwe umyka pierza.
Wizja śmierci jest apokaliptyczna. Przywołuje na myśl obraz z Apokalipsy św. Jana.

pytanie retoryczne

Służy wzbudzeniu w czytelniku refleksji, poddaniu w wątpliwość sens jakichkolwiek działań. To wyraz buntu przeciw filozofii stoickiej:
Cóż, prze Bóg żywy, nie jest prózno na świecie?

historycznoliteracki

Tren to gatunek wywodzący się ze starożytności. Kochanowski przywołuje Symonidesa z Keos twórcę trenów.

filozoficzny

Poeta przywołuje Heraklita z Efezu, który według tradycji był filozofem rozpaczającym nad losem ludzkim pełnym cierpienia i bólu. Do jego myśli nawiązuje w końcu trenu w słowach: Błąd – wiek człowieczy (Błądzić to los człowieka). 
Próżno płakać to rady stoików, których poglądy Kochanowski wysoko cenił. W analizowanym trenie na taką radę wybucha i odpowiada pytaniem retorycznym, na które natychmiast odpowiada: Wszystko próżno. Nie tylko więc odrzuca filozofię stoicką, ale przeciwstawia jej postawę z biblijnej Księgi Koheleta.

biograficzny

W 1579 roku zmarła nagle dwuipółletnia córeczka poety Urszula Kochanowska.