Twórczość Zbigniewa Herbarta jest dialogiem z kulturą europejską. Mistrz często odwołuje się do antyku, chętnie sięga po mity, by mówić o współczesnych problemach. Zabierzmy młodzież w podróż do świata myśli Herbertowskich.
Temat: Dialogi z tradycją – Zbigniew Herbert Historia Minotaura
Krajobraz grecki przemówił do mnie patetycznym głosem mitu i tragedii.
Zbigniew Herbert
Główne zagadnienia lekcji:
Lekcja poświęcona jest analizie i interpretacji prozy poetyckiej Zbigniewa Herberta Historia Minotaura. Uczniowie poznają pojęcie reinterpretacji, prześledzą w jaki sposób Herbert jej dokonuje.
Cele lekcji:
Uczeń:
- przy pomocy nauczyciela interpretuje utwór Herberta
- w czytanym tekście wskazuje obecność toposu antycznego; wyjaśnia jego znaczenie
- dostrzega żywotność motywów antycznych w czytanych utworach
- rozpoznaje znaczenia uniwersalne niesione przez motywy antyczne obecne w czytanych wierszach
- swoimi słowami wyjaśnia na konkretnych przykładach, na czym polega reinterpretacja mitów w poezji Herberta
- wskazuje zastosowane w wierszach środki artystyczne i określa ich funkcje
- wyjaśnia, dlaczego mity i toposy greckie (śródziemnomorskie) można nazwać wspólnym językiem kultury europejskiej
Uwagi dotyczące realizacji:
Lekcja trwa 45 minut. Uczniowie analizują i interpretują tekst Herberta, zestawiając zawarte w nim informacje o mitycznych postaciach z wiadomościami wynikającymi z mitu. Szukają głębszych sensów reinterpretacji.
Środki dydaktyczne:
- Krzysztof Mrowcewicz, Przeszłość i dziś, s. 83 -84
- Słownik wyrazów obcych
- Kartka z zeszytu
Przebieg lekcji:
- Krótki wykład nauczyciela na temat twórczości Zbigniewa Herberta i roli nawiązań do mitologii.
- Przypomnienie mitu o Tezeuszu i Minotaurze.
- Odczytanie wiersza.
- Nawiązania do mitycznej opowieści, kreacja głównych bohaterów mitu[1]
| W mitologii | Elementy wspólne | W utworze Herberta |
|---|---|---|
| Gmach bez wyjścia, miejsce odosobnienia, izolacji | labirynt | Rodzaj szkoły myślenia, system korytarzy od najprostszych do coraz bardziej skomplikowanych; różnica poziomów; schody abstrakcji; Minotaur nic z tego nie rozumiał; miejsce wyzwalające poczucie zagubienia, goryczy, bezradności; miejsce tortur. |
| Heros, triumfator, pogromca monstrum podstępny, nieludzki | Tezeusz | „zręczny morderca”, bezlitosny, okrutny, zabójca do wynajęcia przez władzę |
| Pazerne monstrum, potwór, budzi grozę | Minotaur | Książę, z nienaturalnie dużą głową, silny, nieco melancholijny – matołek niedorozwinięty, nieszczęśliwy, zagubiony, bezbronny kaleka |
| Genialny artysta, wynalazca, budowniczy labiryntu | Dedal | Modny inżynier, twórca głośnego kierunku architektury pedagogicznej, twórca miejsca tragedii Minotaura |
| Rozumny król, chroni poddanych | Minos | Chce zgładzić szkaradnego, nieudanego syna, bezwzględny, okrutny władca |
- Próba odczytania symbolicznego znaczenia w tekście Herberta poszczególnych postaci i motywu labiryntu. Uzupełnienie tabeli (tekst niebieską czcionką).
- Analiza puenty utworu Herberta – Zabity książę odnajduje wreszcie mądrość. Labirynt – niepotrzebny już elementarz.
- Sformułowanie wniosków: Herbert dokonuje reinterpretacji mitu. Opowieść okazuje się przerażająco banalna: książę z powodu swej ułomności zostaje ukryty, a potem zabity z rozkazu ojca. Nawet tak przetworzony mit odsłania prawdy ludzkiego istnienia: odwieczną bezwzględność władzy, której słabi i kalecy nie są potrzebni, więc należy się ich pozbyć oraz majestat i potęgę śmierci – zabity książę odnajduje wreszcie mądrość.
- Wyjaśnienie pojęcia reinterpretacja. Nauczyciel poleca uczniom, aby zastanowili się nad znaczeniem i budową słowotwórczą wyrazu reinterpretować. W razie trudności odsyła młodzież do słownika wyrazów obcych. Następnie prosi o wykonanie ćwiczenia:
Wyraz reinterpretować jest zbudowany tak samo jak wyraz rehabilitować. Jakie znaczenie wnosi przedrostek re- ? Podaj trzy przykłady wyrazów utworzonych w ten sam sposób.
- Zwrócenie uwagi młodzieży na ironiczny ton wypowiedzi Herberta. Próba odszukania ironii w tekście i wyjaśnienia jej roli. Ironicznie Herbert odnosi się zarówno do Dedala i jego dzieła, jak i do Tezeusza oraz Minosa. Sympatia mówiącego jest po stronie skrzywdzonego nieszczęśnika. Ironia podkreśla wymowę utworu.
- Zadanie domowe: Przygotuj się do powtórzenia z antyku grecko-rzymskiego.
[1] Pomysł zaczerpnięty z opracowania Agnieszki Grudzińskiej, Rok Zbigniewa Herberta. Spotkania z „panem od poezji” na lekcjach języka polskiego. WOM Częstochowa